Zimna Woda: za zanieczyszczenie rzeki odpowiada niewydolna oczyszczalnia w Nadarzynie

Od miesięcy mieszkańcy gmin Brwinów i Nadarzyn nagłaśniają sprawę zanieczyszczenia Zimnej Wody. Rzeka ta jest dopływem Rokitnicy (i dalej Utraty). W mediach społecznościowych, m.in. Koła Gospodyń Wiejskich w Kaniach, możemy zobaczyć liczne zdjęcia przedstawiające obecność gęstych substancji, które zmętniają wodę, a także powodują powstawanie uciążliwego zapachu.

Na ich liczne zgłoszenia odpowiedział Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie (WIOŚ).

Inspektorzy WIOŚ w maju i czerwcu br. przeprowadzili cztery wizje terenowe oczyszczalni ścieków w Nadarzynie oraz fragmentów rzeki Zimna Woda. Każdorazowo odnotowywali zmętnienie wody oraz uciążliwość zapachową poniżej oczyszczalni ścieków w Nadarzynie.

Jak czytamy w raporcie WIOŚu, “z przeprowadzonych wszystkich (...) wizji terenowych, jednoznacznie wynika, że poniżej wylotu z oczyszczalni ścieków w Nadarzynie (...) jakość wody w rzece Zimna Woda ulega znacznemu pogorszeniu, tj. stwierdzono mętny, ciemny odcień wody oraz nieokreśloną ilość zawiesiny na dnie i roślinności przybrzeżnej, a także uciążliwość zapachową wody”. Powyżej oczyszczalni woda jest klarowna i pozbawiona widocznych zanieczyszczeń.

Raport z oględzin potwierdza, że do Zimnej Wody odprowadzane są niedostatecznie oczyszczone ścieki. Wynika to z przestarzałej i niewydolnej technologicznie instalacji pracującej w nadarzyńskiej oczyszczalni ścieków. Inspektorzy wskazują również na nieprawidłowy nadzór nad eksploatacją oczyszczalni, co dodatkowo wpływa na zanieczyszczenie rzeki. “Reaktory SBR [Sequencing Batch Reactor - przyp. red.] funkcjonują w oczyszczalni ścieków w Nadarzynie od 1993 roku, w 2010 roku został oddany do użytku reaktor BOS 800, który funkcjonuje w miarę poprawnie. Jednak jak ustalono, większa ilość ścieków w ciągu doby oczyszczana jest w reaktorach SBR w starej części oczyszczalni” – czytamy w raporcie WIOŚ.

Z raportu dowiadujemy się również, że wszystkie czynności na starych reaktorach SBR wykonywane są ręcznie i “na wyczucie”. Tylko od “wyczucia” konkretnego pracownika oczyszczalni ma więc zależeć to, w jakim stopniu ścieki zostaną oczyszczone. Każdego dnia zrzutów z reaktora SBR jest 8-9, parametry zrzucanych ścieków mogą więc diametralnie się różnić. Do dużej ilości zaniedbań ze strony pracowników ma dochodzić zwłaszcza w weekendy i święta.

Nieprawidłowe funkcjonowanie oczyszczalni ścieków w Nadarzynie ma według WIOŚ stać w sprzeczności z wydanym dla oczyszczalni pozwoleniem wodnoprawnym. Inspektorat wezwał zatem Wójta gminy Nadarzyn do niezwłocznego przeprowadzenia kontroli działalności oczyszczalni w zakresie zgodności wykonywanej działalności z udzielonym zezwoleniem. Cały raport WIOŚ jest dostępny w sekcji "pliki do pobrania poniżej".

Bobry i mokradła - cisi bohaterowie znad Zimnej Wody

Pomimo odprowadzania do rzeki niedostatecznie oczyszczonych ścieków, środowisko doliny Zimnej Wody nie zostało nieodwracalnie skażone. Wszystko za sprawą cichych bohaterów, którzy postanowili wziąć sprawę we własne ręce. Mowa o bobrach i mokradłach.

W ostatnim czasie zlewnią Zimnej Wody zajęli się badacze z Uniwersytetu Warszawskiego. Prowadzone przez nich badania zatytułowane “Projekt Zimna Woda” miały na celu zidentyfikowanie przyczyn i ognisk zanieczyszczenia rzeki, a także zaproponowanie rozwiązań poprawiających jej stan.

Wyniki badań zostały przedstawione m.in. na zeszłorocznej IV interdyscyplinarnej konferencji naukowej „Warszawa w świetle badań naukowych”. Naukowcy zidentyfikowali szereg problemów w zlewni Zimnej Wody, należą do nich duże przekształcenie koryta, duża presja zabudowy, zagrożenie suszą, zagrożenie powodzią, zwiększenie antropopresji za sprawą budowy Paszkowianki oraz zanieczyszczenie wody.

Pomiary przewodności elektrolitycznej wody płynącej w rzece wykazały, że do zanieczyszczenia dochodzi poniżej oczyszczalni ścieków w Nadarzynie. Co ciekawe, poziom zanieczyszczeń stosunkowo szybko spada. Szybko spada również odpływ jednostkowy - woda musi więc gdzieś po drodze być zatrzymywana. Na przestrzeni kilku kilometrów - od oczyszczalni do Drogi Wojewódzkiej nr 719 - woda jest nie tylko magazynowana, ale również oczyszczana. Jak to się dzieje? 

Można śmiało powiedzieć, że bobry żyjące w dolinie Zimnej Wody naprawiają błędy popełnione przez człowieka. Po pierwsze, jak wskazują badacze z UW, pomimo suszy hydrologicznej, Zimna Woda nie wyschła. Tamy budowane przez bobry zatrzymują wodę, gdy jest jej dużo, a puszczają, gdy jest jej mało. Zatrzymywana woda tworzy mokradła - "naturalną gąbkę", która poza funkcją magazynującą działa jak naturalna (i darmowa!) oczyszczalnia ścieków. Mokradła ograniczają również zagrożenie powodziowe oraz stanowią barierę dla “rozlewającej się” zabudowy.

Badania naukowców z UW osadzone były w bardzo konkretnym kontekście - budowy Paszkowianki. Zakładane projekty przewidują budowę drogi w dolinie Zimnej Wody, co tylko zwiększy antropopresję wywieraną na tę niewielką, ale ważną rzekę. Korzyści płynące z podmokłego ekosystemu, który chroni przed suszą i powodzią, mogą znacznie przewyższać te osiągane dzięki nowej drodze o dużej przepustowości.

Oczyszczalnia zmodernizowana, a część ścieków odbierze Grodzisk

W poście opublikowanym 10 lipca na Facebooku, wójt gminy Nadarzyn, Dariusz Zwoliński, poinformował o planach inwestycyjnych na najbliższe lata. Wśród nich znalazła się także modernizacja oczyszczalni ścieków w Nadarzynie. Zwoliński podkreśla, że Nadarzyn od starał się uzyskać pozwolenia oraz środki finansowe potrzebne do zmodernizowania obiektu. "Niestety z całkowicie niezrozumiałych powodów proces uzyskania przez Gminę decyzji środowiskowej na te prace był latami blokowany przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska i oprotestowany przez grupę mieszkańców, sąsiadów tej oczyszczalni, a co ciekawe także z niej korzystających" (pisownia oryginalna) - pisze w poście Wójt Nadarzyna.

Jak pisze Dariusz Zwoliński, w 2024 roku gminie udało się uzyskać stosowne uzgodnienia do raportu środowiskowego, a także porozumieć z władzami Grodziska Mazowieckiego, by część ścieków z Nadarzyna przekierować do Grodziska. Ma to mieć miejsce już w IV kwartale tego roku. "Tym samym na dziś rozbudowa do 4000m3 jest nieuzasadniona. Obecnie Gmina Nadarzyn proceduje zmniejszenie nowej objętości oczyszczalni w Nadarzynie do 2000 m3. Po uzyskaniu pozwolenia do końca 2029 roku chcielibyśmy zmodernizować i w pełni zautomatyzować tę instalację mającą strategiczne znaczenie dla naszej Gminy" (pisownia oryginalna) - czytamy w jego poście.